Średnia krajowa
Co to jest średnia krajowa? Ogólnie rzecz ujmując, jest to przeciętne wynagrodzenie, jakie jest obliczane systematycznie dla danego państwa. Tę czynność wykonuje Główny Urząd Statystyczny, który przedstawia średnią krajową za dany miesiąc zazwyczaj w połowie kolejnego miesiąca. W celu uzyskania wyliczeń stosuje się sumowanie wynagrodzeń osobowych brutto, wypłat z tytułu udziału w zysku, czy też honorariów wypłacanych niektórym pracownikom w związku z umową o pracę. Kolejny krok to podzielenie otrzymanej sumy przez liczbę osób zatrudnionych w danym okresie, bez uwzględniania prac nakładczych i osób zatrudnionych za granicą. Przydatne informacje na ten temat znajdziemy na portalu Poradnik Pracownika.
Nie jest tajemnicą, że średnia krajowa nie stanowi odzwierciedlenia naszych rzeczywistych zarobków. Dlaczego ta wartość jest aż tak wysoka? Głównym powodem jest to, że w wyliczeniach GUS bierze pod uwagę także wynagrodzenie osób, które najlepiej zarabiają w Polsce. Mniejszy wpływ na uzyskany wynik mają zatem osoby zarabiające kwoty podobne do płac minimalnych. Efektem jest zawyżenie średniego wynagrodzenia przez te osoby, które zarabiają bardzo duże kwoty na miesiąc.
Co jest ważne w wyliczeniach GUS?
Dodatkowo wyliczenia średniej krajowej nie dotyczą całego rynku pracy w Polsce, lecz jedynie firm, które zatrudniają co najmniej 10 osób. Przez to nie są ujmowane małe i mikroprzedsiębiorstwa, stanowiące większość na rynku polskim. Ponadto, w wyliczeniach nie są brane pod uwagę osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło lub zlecenie. Jest ich bardzo dużo, a tacy pracownicy niekiedy bywają gorzej wynagradzani.
Jeśli chodzi o statystyki przeciętnego wynagrodzenia w roku 2023, kształtują się one powyżej 7000 złotych brutto. Co ciekawe, w 2015 roku ta wartość wynosiła ok. 400 złotych brutto! To pozwala nam przyjąć, że płace z roku na rok ulegają wzrostom. W niektórych miesiącach oczywiście obserwujemy spadek tych wartości, co ma związek przykładowo z przesunięciami w wypłacie premii lub sezonowością. Ogólnie jednak widzimy, że średnia krajowa odznacza się wzrostowym trendem.
Dominanta i mediana średniej krajowej
Wiemy już, że średnia krajowa raczej nie oddaje tego, ile rzeczywiście zarabia przeciętny pracownik. Znacznie lepszym odzwierciedleniem w tym przypadku może być mediana i dominanta - te wartości są podawane przez GUS dosyć rzadko. Eksperci uważają, że poziom wynagrodzeń jest lepiej opisywany przez dominantę, wskazującą na wartość dominującą w wynagrodzeniach. Kwota ta jest całkiem inna niż podawana średnia krajowa.
Podsumowując, warto zauważyć, że średnia krajowa wskazywana przez GUS nie wskazuje na realne zarobki Polaków, zwłaszcza że większość z nas zarabia najniższą krajową kwotę netto. To oznacza, że miesięczne wynagrodzenie może być niższe nawet dwukrotnie w porównaniu do średniej krajowej. Pamiętajmy zatem o tym, aby nie traktować miarodajnie parametr wskazywany jako średnia krajowa w Polsce. Niestety w wielu sytuacjach ta wartość podawana jest jako dobre zobrazowanie naszych wynagrodzeń, co nie do końca jest prawdą. Przez to wiele osób jest w szoku i zastanawia się nad tym, skąd powstają aż tak duże wartości średniej krajowej. Znacznie lepszy obraz rzeczywistej sytuacji daje nam dominanta średniej krajowej, czyli wartość dominująca w danym miesiącu w płacach Polaków.